[educatie] Afstudeerders, deel 1
Breekbaarheid en ambacht
27 juli 2021 door Eva Zandkuijl
Op de grens van de anderhalvemetersamenleving en de hoopvolle terugkeer naar het oude normaal studeerde afgelopen weken een nieuwe lichting beeldmakers af aan de academies in Nederland. Alle studenten toonden hun werk coronaproof. Sommigen van hen slechts digitaal, anderen tijdens (aangepaste) exposities. In een serie artikelen lichten we een aantal opvallende afstudeerprojecten uit, en onderzoeken we hoe deze zich tot elkaar verhouden. Dit is deel één.
Keramiek
Keramiek is altijd een populair medium geweest onder kunstenaars. De breekbaarheid en het ambacht geeft werk fragiliteit, en daardoor een interessante kostbaarheid mee. In een wegwerpmaatschappij als de onze is het een dankbaar middel voor gelaagdheid in thematiek. Met zulke gelaagdheid speelt Elisa Verkoelen (HKU) in Bij Leven. Met haar project kaart ze de afstand tussen leven en dood aan. Een harde grens, die ze probeert te overbruggen. Van hand- en vingerafdrukken maakt ze keramieken gebruiksvoorwerpen. Deurknoppen, handvaten en kommetjes in zacht brons verkleinen als een fysieke herinnering de afstand tot de overledene. Het werk is tegelijkertijd breekbaar en solide, bruikbaar en ontroerend.
Waar bij Elisa de tastbaarheid van keramiek uitnodigt tot aanraken, zijn de maskers van Paola Quinonez (Minerva) tegelijkertijd aantrekkelijk en afstotelijk. Soms van papier maché, maar vaker van klei maakt ze portretten die net niet realistisch, maar toch bijna schreeuwend menselijk zijn. De gezichten zijn tot stilstand gekomen in een onbewaakt moment. In hun huiden putjes en vlekken. Ogen soms glanzend, soms dof. Hun uitdrukkingen tonen slechts subtiele, onderliggende emoties, zoals we dat in het echte leven ook doen. Paola baseerde haar portretten op mensen uit haar herinneringen. Het vrije associëren levert figuren op die we allemaal zouden kunnen kennen.
Leporello
Het spelen met en inzetten van eigen herinneringen doet ook Dalou van Eembergen (Artez). In een leporello vol frisse tekeningen in zwart wit combineert ze verschillende gebeurtenissen die ze zelf meemaakte tot nieuwe situaties. Haar werk is aantrekkelijk, en de combinatie van tekst en beeld doet je herinneren hoe je als kind nieuwe situaties in de wereld om je heen betekenis gaf. De blik van Dalou is mild antropologisch. Wat begrijpen wij als volwassen van de menselijke gedragingen om ons heen? Ook het werk van Nikki Roosma (Artez) wordt bevolkt door menselijke figuren en hun gedragingen. Soms zoomt ze uit, dan verbeeldt ze in beschouwend vogelperspectief plekken uit haar eigen omgeving, een druk zwembad, een voetbalveld en een koeienstal. Dan weer zoomt ze in, en maakt ze een kleine, willekeurige dag uit haar eigen leven een boekje. Uit zo’n boekje komt dan soms een patroon, waarvan ze een trui breit. Het meest opvallend aan het werk van Nikki is het maakplezier, dat er in al haar uitingen vanaf spat. Haar posters en boekjes vol kriebelige tekeningetjes en haar textiele uitingen stemmen vrolijk, en in een wereld vol ellende schuilt daarin kracht.
Non Places
Dat menselijk gedrag ook in beeld gebracht kan worden zonder daadwerkelijke mensen af te beelden toont Sterre van der Tak (HKU) in Existing Non Places. Die Non Places zijn de plekken waar we doorheen reizen. Stations. Vliegvelden. Metrohaltes. De plaatsen die nooit onze eindbestemming zijn, maar die we toch uit duizenden herkennen. Die ons door hun universele karakter over de hele wereld een gevoel van thuis kunnen geven. Met indrukwekkende precisie recreëert Sterre met kleurpotlood zo’n generieke plek, drie meter breed en in 360 graden. Oneindig en herkenbaar. In haar Existing Non Places zie en hoor je de mens, ook al is er geen levend wezen op afgebeeld.
Zo generiek als de plaats in het werk van Sterre is, zo specifiek is de locatie in het afstudeerproject van Almira El Batati (St. Joost). Met gevoelige, zwarte lijnen op doorzichtig witte, wapperende lappen stof verhaalt ze over Timboektoe. Beelden van het nomadische verleden van de stad wisselt ze af met hedendaagse scenes, waarin inwoners bedreigd worden door lokale rebellen en islamitische terroristen. Met de traditionele muziek die op de achtergrond speelt refereert ze naar de eeuwenoude Noord Afrikaanse traditie van verhalen vertellen. De combinatie van geluid en beeld roept een diep gevoel van menselijkheid op. Zonder letterlijk te worden vormt het werk van Almira een subtiele aanklacht tegen polarisatie.