[expositie] Anke Verbeek

AI fabeltjes: Over de computer-gegenereerde wezentjes van Sofia Crespo

24 oktober 2023 door Anke Verbeek

Als stadsmens kom ik niet heel vaak in aanraking met dieren. De enige “wilde” dieren die ik me kan bedenken, is een groepje zwanen die vertoeven in het parkje om de hoek. Toen ik laatst op een vrije dag van het zonnetje genoot in het desbetreffende park, kwam de groep langzaam voorbij gewaggeld. Een van hen kwam uitzonderlijk dichtbij.  De zwaan zal inmiddels niet meer schuw van mensen zijn geweest, zo te midden van alle drukte. We keken elkaar even aan en ik schoot een fotootje van het dier. Achteraf viel me pas in: Wat zou die zwaan gedacht hebben?

Deze overpeinzingen kwamen weer naar boven drijven toen ik voor het eerst in aanraking kwam met het werk van AI-kunstenaar Sofia Crespo. Het werk “Critically Extant”, dat ik afgelopen zomer bewonderde bij Kunsthal Kade, bestaat uit een tiental geanimeerde projecties. Het is een serie projecties die gaat over hoe wij met onze menselijke blik naar dieren kijken. Op deze beelden zien we duidelijk wilde dieren, denk bijvoorbeeld aan: chimpansees, exotische vogels en tarantulas. We zouden ze zo kunnen herkennen uit een natuurdocumentaire van David Attenborough.

Pas wanneer je dichterbij komt zie je dat het overduidelijk geen letterlijke, gefotografeerde registraties zijn van de dieren. Deze wezens zouden zo uit een geïllustreerde natuurgids gesprongen kunnen zijn. De fijngevoelige en kleurrijke beeldtaal van de projecties doen denken aan ouderwetse visuele taxonomieën en biologieboeken. Wat nog meer opvalt is de manier waarop de diertjes zich door hun habitat bewegen. Ze verplaatsen zich erg staccato en het beeld blijft maar verspringen. Daarnaast blijft hun felgekleurde omgeving zich in elkaar overlopen alsof het gaat om een soort real-time waterverf habitat. Het geeft een vreemd gezicht. Toch wordt het nog merkwaardiger naarmate je blijft kijken. Ineens blijken de beesten ook nog zelf te kunnen vervormen. Een veelvoud aan poten, slagtanden, schubben, veren, ontstaan en verdwijnen vervolgens weer. Zo zitten de ogen van de mangrove vink beide aan één kant van het hoofd, heeft de octopus te weinig tentakels en wisselt de libelle constant van aantal vleugels.

o

Wat hebben deze fabelachtige wezens gemeen? Ze zijn AI – gegenereerd. Kunstenaar Sofia Crespo heeft helemaal geen interesse in het objectief representeren van dieren. In een van haar talks geeft ze aan dat ze helemaal niet kan tekenen. Crespo vertelt dat het proces van gedetailleerd illustreren ook voorbij zou gaan aan het punt dat ze probeert te maken.  Wat ze wel wilt vertellen, gaat precies over deze gekke veelvormige AI-dieren. Alle representaties van dit project “Critically Extant”, zijn namelijk gebaseerd op beelden van dieren die met uitsterven bedreigd zijn. Het algoritme werd gevoerd met alle afbeeldingen die er online bestaan van bijvoorbeeld de bedreigde Pauw tarantula. Het computermodel gaf vervolgens een animatie van een spinachtige met een incorrect aantal poten en vormen die lijken op kleine pauwenveren. Dat is weliswaar geen accurate representatie maar geeft verrassend beeld. Wat is dan het probleem?

Om een kloppend beeld van de spin te genereren is er genoeg digitale representatie nodig. In het geval van de enge tarantula is dat er niet. Het internet wordt overwoekerd door schattige kattenfilmpjes, maar heeft weinig aandacht voor de minder gezellige dieren. Hoewel deze beelden gemaakt zijn door AI, geven ze dus wel een menselijke blik weer, de mens fotografeert, selecteert, categoriseert en plaatst het vervolgens online. Mensen kijken naar dieren en niet andersom. Crespo vraagt zich terecht af: hoe willen we deze dieren gaan redden, als we niet eens weten hoe ze eruitzien?