[expositie] Recap Illustratie Biënnale 2021

Recap Illustratie Biënnale 2021

1 juni 2021 door Anne Rombouts

In de theaterzaal van Beeld en Geluid hing er spanning in de lucht. De laatste programmastukken werden snel doorgelopen, de camera’s werden nog eens gedubbelcheckt en iedereen keek verwachtingsvol naar het podium. Gezamenlijk werd afgeteld: 3… 2… 1… De Illustratie Biënnale 2021 was van start.  

Een editie anders dan anders, zoals zoveel het laatste jaar. In tegenstelling tot voorgaande jaren keken dit jaar maar een handvol mensen de sprekers aan. De bezoekers, die toch zo werden gemist, volgden het programma via een livestream. Marlies Visser, creative director van de Biënnale, gaf in haar openingspraatje een positieve spin aan het feit dat bezoekers deze editie via een scherm moesten volgen: “De virtuele ruimte is oneindig; genoeg plek voor iedereen!” Ze vervolgde haar speech met een visie op illustratie: “Illustratie onderscheidt zich van andere kunstvormen: niet alleen heeft illustratie als doel om te communiceren, maar ook kan het met en in verschillende media gebruikt worden.” Deze zin bleek het hele programma van de Illustratie Biënnale 2021 samen te vatten: in de presentaties van tien illustratoren heeft de kijker de veelzijdigheid van illustratie gezien.

Illustratoren presenteerden hun werk, en werden aansluitend geïnterviewd door presentator Jellie Brouwer. Daarnaast waren er enkele exposities en werd nu echt de Illustratie Ambassade officieel gepresenteerd. 

Veelzijdigheid

Op veel manieren werd de veelzijdigheid van illustratie tentoongesteld. Hoewel het werk van Leonie Bos en Bodil Jane kleurrijk is, verschilt hun vormgebruik en vorm erg van elkaar. Leonie Bos liet blijken dat haar werk hevig gebaseerd is op architectuur en interieur, geïnspireerd door het beroep van haar vader. “Ik gebruik architectuur als uitgangspunt voor mijn werk om er zo een eigen draai aan te geven. Ik wil op deze manier tekenen, en de klant moet zich ernaar vormen.”

Opvallend is de grote afwezigheid van mensen, die juist veelvuldig voorkomen in de illustraties van Bodil Jane. Voor Bodil voelt het juist heel natuurlijk om mensen te tekenen, en dan vooral vrouwen. “Als ik over straat loop dan zie ik altijd wel vrouwen die ik zou willen illustreren. Dat heb ik niet zo met mannen.” Daarnaast geeft Bodil Jane een kijkje in haar verzamelwoede, die veel illustraties hebben geïnspireerd. Bodil Boekje, zoals haar moeder haar noemde, heeft voor iedere verzameling een ander boekje: fruitstickers, plaatjes, verpakkingsdoosjes, dingen die te maken hebben met India en Japan…  

Waar de carrière van Bodil Jane redelijk uitgestippeld was (al van jongs af aan wist ze wat ze wilde worden, en kon daar heel gericht naartoe werken), lijkt de carrière van Johan Kleinjan een aaneenschakeling van kansen en verrassingen. Zo kwam hij in Taiwan terecht om gebouwen te tekenen, maar ontdekte de vele planten op straat die onderwerpen werd van zijn tekeningen. In China at Johan vaak alleen, en tekende dus veel mensen die aan het eten waren. Dit leverde Johan weer een reportage op in de Volkskrant. Veel van Johans opdrachten komen voort uit eigen vrij werk. 

Peter Van den Ende vertelde over het bijzondere ontstaansverhaal achter zijn boek Zwerveling, dat door de The New York Times werd uitgeroepen tot een van de 25 beste prentenboeken van 2020. Tijdens zijn werk als natuurgids op de Kaaimaneilanden kwam hij in aanraking met het onderwaterleven. Terug in België nam hij deze wereld als inspiratie voor Zwerveling; de dieren en planten die hij had gezien zette hij om naar bijna menselijke figuren. Peter was erg duidelijk over de plaats van het bootje in het verhaal: “Eigenlijk is het een anti-ik personage. Het gaat niet om het bootje, maar alles om de wereld heen. De fragiliteit van het bootje mag echter geen excuus zijn om iets niet te proberen.” Peter legt daarbij uit dat hij zijn tekeningen maakt met een mix van inkt en potlood. Tegenwoordig heeft hij witte inkt ontdekt, wat een wereld aan nieuwe mogelijkheden voor hem opent. Dit belooft wat voor zijn toekomstige werken, die er zeker in veelvoud zullen komen.  

Van boekillustraties stappen we over naar het commerciële werk van Clemens den Exter en zijn avonturen in New York. Het eerste werk na zijn afstuderen aan de WDKA was gelijk een career changing moment. De poster die hij maakte voor de Wolf of Wallstreet werd opgepikt door het bureau van Martin Scorcese zelf. Clemens werkt vaak in een groot team van creatievelingen, zoals eerder voor The Mill en nu voor Snap (het bedrijf achter Snapchat). Al vrij snel werd duidelijk: voor het bruisende werk van Clemens den Exter ligt een hele wereld open.  

Illustrator en muzikant Sarah Yu Zeebroek houdt het niet alleen bij illustreren, maar verbindt haar werk met muziek. Zo heeft ze de platencovers geïllustreerd van onder andere Trigger Finger, maar ook van haar eigen band: Hong Kong Dong. Ze doet veel opdrachten, maar ook veel vrij werk. “Ik zeg tegen veel opdrachten ja, ook al liggen ze me niet altijd zo. Daar vind ik de uitdaging in.”  

Lockdown

Meerdere illustratoren begonnen in de lockdown met een project dat leidde tot nieuwe opdrachten. Zo maakte Clemens den Exter 3D-sculpturen wat leidde tot een character animation job voor een game. Ook Renske de Greef vertelde in de openingsvideo over haar creëerdrang in de lockdown. De chaos veroorzaakt door de pandemie was zo groot, dat ze zich verkleind voelde naar een hoopje blubber. Renske ontdekte dat het haar hielp om tegen de chaos op te tekenen. “De wereld beleven om vervolgens te herschikken in illustratie.” Het controle houden over een situatie zal terugkomen in haar nieuwe graphic novel (nog titelloos). Die zal gaan over ouderschap, identiteit en controle daarover. Ook hier tekent ze tegen de chaos op: “We kunnen de houvast immers wel gebruiken.” 

Twee illustratoren konden helaas niet in het ‘echt’ aanwezig zijn, dus nam de Illustratie Biënnale samen met Jellie Brouwer van tevoren een interview met hen op. Ontwerper Jeanne Detallante moet nog steeds lachen om het moment dat ze werd gevraagd om voor Prada graffiti ontwerp te maken. “Ik dacht dat ik in de maling werd genomen!” Ze kijkt in een interview terug op haar projecten voor onder andere MiuMiu en Prada, die haar ontwerpen gebruiken voor decors, kledingstukken en tassen. Animator Zaou Vaughan ligt een tipje van de sluier op van haar indrukwekkende nieuwe project, waarbij ze een stopmotion bioscoopfilm maakt van wel 70 minuten. Daarnaast geeft ze een kijkje in de keuken van het maken van poppen voor stopmotion. Ze heeft een intuïtieve manier van werken heeft: “Het karakter ontstaat wanner ik aan het maken ben. Het personage vormt zich door het materiaal en de vormen die ik gebruik.” 

Niet alleen de stijlen verschilden onder de illustratoren, maar ook het canvas. In een sprankelend verhaal wijdde Farida Sedoc uit over haar ouders, haar jeugd en hoe die haar illustratiestijl gevormd hebben. Ze legt uit dat
t-shirts haar favoriete canvas is, omdat mensen zelf kunnen kiezen of ze er iets mee willen. Bovendien voelt voor Farida een t-shirt niet als iets blijvends, omdat ze het vaak in limited editions drukt. Vaak heeft haar werk te maken met een politieke boodschap, wat Jellie Brouwer reden gaf om Farida te vragen in hoeverre ze haar werk urgent is. Farida dacht even na en zei: “Voor mij is alles politiek. Of ik nou een shirt maak met Fuck the police in het Arabisch, of werk maak met vlisco stoffen.” 

Lang leve illustratie

En na al deze inspirerende verhalen was de Illustratie Biënnale 2021 afgelopen. Zoals altijd uren, dagen, weken te kort, want het bleek maar weer eens dat door het praten over illustratie de wereld weer een stukje groter wordt. Door alle aspecten die werden besproken van het vak én de kunst van illustratie, was er voor iedereen wel een herkenbaar of inspirerend verhaal. Hopelijk kunnen we bij de volgende editie met z’n allen in één zaal zitten, elkaar zien bij de exposities en na afloop spreken in de foyer!  

Portretten van de sprekers door Max Kisman
Foto’s zijn gemaakt door Jurriaan Hoefsmit