IAA #02 – ‘Tekenen van de Toekomst’

IAA #02 – ‘Tekenen van de Toekomst’

Verslag van het evenement op 26 oktober 2023

7 november 2023 door Noa Zuidervaart

Op een herfstige donderdagavond verzamelen geïnteresseerden zich bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam voor het evenement ‘Tekenen van de Toekomst’. Het programma staat in het teken van de impact van artificial intelligence (AI) op de hedendaagse illustratiepraktijk. Tijdens de avond worden zowel de kansen als de risico’s van deze technologie uitvoerig besproken, met boeiende presentaties en een gezamenlijk panelgesprek.

De aftrap van het programma wordt gegeven door Tijn van de Wijdeven, een vertegenwoordiger van het Nieuwe Instituut. Met zijn welkomstwoorden kondigt hij de avond aan voor de aanwezigen. Vervolgens geeft hij het woord aan Nadia Piet, die als ontwerper en onderzoeker naar AI fungeert als de spil van de avond. In haar rol als moderator belooft ze het programma naadloos aan elkaar te praten en de gesprekken in goede banen te leiden. Nadat ze een overzicht van het programma heeft gegeven, introduceert ze de eerste gastspreker van de avond: Luna Schumacher van Pictoright.

In haar presentatie belicht Schumacher de complexe relatie tussen beeldcreatie, auteursrecht en AI. Ze wijst op zorgen met betrekking tot zowel de output als de input van AI in de illustratiewereld. Aan de ene kant roept het gebruik van AI vragen op over auteursrechten in relatie tot gegenereerd beeld. Aan de andere kant wordt beeldmateriaal gebruikt als input voor AI, wat kan leiden tot ongeautoriseerd hergebruik. Schumacher benadrukt dat er nog veel onbeantwoorde vragen bestaan in dit domein, zowel in de creatieve sector als bij organisaties zoals Pictoright, en dat duidelijke richtlijnen en regelgeving nodig zijn om de rechten van kunstenaars te waarborgen in een door AI-gedreven beeldcultuur. De toekomst zal moeten uitwijzen hoe dit zal ontwikkelen.

Na Pictoright is het podium voor Laurens Vreekamp, een journalist en design thinker gespecialiseerd in AI en machine learning. Met een schat aan intrigerende voorbeelden schetst Vreekamp hoe AI binnen de creatieve sector kan worden ingezet. Hij benadrukt dat de waarde van AI volgens hem niet zozeer ligt in het genereren van autonome eindresultaten, maar eerder in het gebruik ervan als waardevol gereedschap ter ondersteuning van creatieve processen. Vreekamp concludeert dat AI als hulpmiddel kan dienen om tot onverwachte ontdekkingen te komen.

Vera van der Burg verdiept het verhaal van Vreekamp door haar persoonlijke aanpak te delen. Als ontwerper onderzoekt ze de mogelijkheid om AI als een spiegel voor creatieve makers te gebruiken. Ze traint AI-programma’s zelf en laat deze haar eigen beelden indexeren, wat haar de controle geeft over de data en resultaten. Dit leidt tot prikkelende en vernieuwende creaties. Van der Burg blijft experimenteren en ziet talloze kansen om de technologie verder te verkennen. Haar verhaal dient als een inspirerend voorbeeld van hoe AI de creatieve horizon voor kunstenaars en ontwerpers kan verbreden.

De reeks presentaties wordt afgesloten door illustrator Tijmen Snelderwaard, die zijn persoonlijke ervaringen met AI bij het maken van illustraties deelt. Tijdens zijn presentatie vertelt hij dat hij nog steeds bezig is met het verkennen van de mogelijkheden van deze technologie. Als voorbeeld neemt hij het campagnebeeld dat hij speciaal voor het evenement heeft gecreëerd, waarbij AI als hulpmiddel werd ingezet om kleine details, zoals de nagels en tanden van het figuur, te verbeteren. Desondanks is Snelderwaard nog niet volledig overtuigd van de technologie en beschouwt hij AI op dit moment vooral als een handig gereedschap om, zoals hij het zegt, “oneerbiedige taken die normaal gesproken door stagiairs worden uitgevoerd,” eenvoudig te automatiseren.

Na de laatste presentatie verzamelen de diverse sprekers zich voor een panelgesprek. Aan de hand van de scherpe vragen van moderator Nadia Piet en zowel kritische als minder kritische opmerkingen uit het publiek, komt al snel een consensus boven tafel: AI biedt nieuwe mogelijkheden als een waardevol gereedschap binnen het creatieve proces. Op dit moment wordt de technologie niet gezien als een directe bedreiging voor het vakgebied, aangezien er altijd behoefte blijft aan menselijke betrokkenheid, en AI nog niet ver genoeg ontwikkeld is om diepgaande en esthetisch interessante illustraties te genereren. Tegelijkertijd zijn de aanwezigen het erover eens dat er aanzienlijke risico’s en gevaren op de loer liggen. AI roept belangrijke vragen op met betrekking tot auteursrecht, ethiek, privacy, werkgelegenheid en representatie. Het is duidelijk dat de illustratiesector haar verantwoordelijkheid moet nemen en nauwlettend moet blijven volgen hoe deze ontwikkelingen zich ontvouwen. Het aanpassen van regelgeving en richtlijnen aan deze nieuwe realiteit is van essentieel belang om een soepele integratie van AI in de creatieve sector te waarborgen.

Na een slotwoord van de initiatiefnemers van het evenement, Noortje Rap en Noa Zuidervaart van de Illustratie Ambassade, worden de aanwezigen uitgenodigd om te genieten van een drankje in de foyer van het Nieuwe Instituut. Terwijl de avond ten einde loopt, ontstaat er onder de bezoekers, waaronder vele professionele illustratoren, een levendige discussie en uitwisseling van perspectieven. Deze nabespreking benadrukt de voortdurende dialoog en nieuwsgierigheid rondom de toekomst en de invloed van AI en illustratie.

Sprekers

Host en gespreksmoderator