Impact #1: kunstmatige illustratie

24 februari 2023 door Bram Dirven

In de rubriek Impact gaat beeldredacteur Bram Dirven in gesprek met wisselende illustratoren over een actueel onderwerp. Om de maand spreken zij, aan de hand van zelfgemaakt beeld, over hun verhalen en motivatie. Deze editie verdiept Bram zich samen met illustratoren Pirmin Rengers en Rueben Millenaar in de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van Kunstmatige Intelligentie.

Sinds een half jaar worden er steeds meer AI-beeldgeneratoren gelanceerd. Systemen zoals Dall-E, Craiyon en StarryAI hebben de kunstwereld wakker geschud en op z’n kop gezet. De beelden, door deze robot-kunstenaars gemaakt, verschijnen inmiddels overal op onze Instagram feed. Maar op datzelfde platform horen we een tegengeluid. Illustratoren delen plaatjes en leuzen die overeenkomen in kracht en boodschap: ‘rot op met je AI’. Maar zijn deze beeldgeneratoren daadwerkelijk zo slecht als universeel beweerd wordt?

Illustratoren Pirmin Rengers, Rueben Millenaar en ikzelf gaan hierover met elkaar in gesprek. Vooraf creëerden we ieder een beeld die de basis vormden voor onze discussie. Binnen het gesprek staan twee vragen centraal: ‘bedreigt AI het vakgebied van de illustrator?’ en ‘bedreigt AI het auteurschap van de illustrator?’.

Bedreigt AI het vakgebied van de illustrator?

Allereerst buigen we ons over de angst die er momenteel heerst voor de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van AI. Op de vraag ‘zijn jullie bang?’ klinkt tijdens ons gesprek een unaniem ‘nee’. We zijn het er over eens dat, hoewel AI in staat is gedachten en teksten om te zetten naar beeld, het systeem het vermogen mist om concepten te begrijpen. AI genereert geen ideeën maar beeld. En juist die ideeën maken dat beeld in staat is om impact te maken.

Als beeldmakers zien we zelf dan ook geen bedreiging in de nieuwe systemen. We kunnen de synthetische beelden onderscheiden van een originele illustratie, maar vragen ons af of iedereen dat kan. We herkennen een groter probleem in de manier waarop er door niet-beeldmakers wordt gekeken naar beeld. Het grote publiek zal synthetische en originele beelden minder goed kunnen onderscheiden en dit heeft grote risico’s tot gevolg: opdrachtgevers kiezen eerder voor de goedkopere, synthetische beelden.

Het delen van een tegengeluid op Instagram en het verspreiden van onze zorgen heeft dan toch degelijk een nut. Hiermee zien we er op toe dat het grote publiek beter leert kijken en synthetisch beeld sneller herkent. Zo vergroten we de waardering voor origineel beeld en blijven opdrachtgevers kiezen voor échte illustratoren.

bedreigt AI het auteurschap van de illustrator?

AI put uit een enorme database van bestaande beelden. Het systeem selecteert met een speciaal algoritme plaatjes uit deze database die verwant lijken aan de tekstuele zoekterm van de gebruiker. Met deze plaatjes uit de database wordt vervolgens een nieuw beeld samengesteld. Het eindresultaat is een origineel beeld dat een samenvoeging is van verschillende, bestaande beelden.

Wanneer een illustratie zich op het internet bevindt, betekent dit dus dat de maker de kans loopt dat deze in een dergelijke database terecht komt. Zonder enige vorm van toestemming. Door advertenties en hun gebruikers verdienden de bedrijven achter de AI geld aan hun systemen. Maar de makers van de beelden uit de database zien hier geen cent van terug. Dit is een wezenlijk probleem waarover op dit moment veel te doen is. Nederlandse auteursrechtenorganisatie Pictoright boog zich de afgelopen tijd over de gevolgen van AI op auteursrecht en verzamelde de meest gestelde vragen in een artikel.
Lees hier verder

In de tekeningen die Pirmin, Rueben en ik creëerden, brachten we AI in verband met de illustratie-sector. Pirmin verbeeldde hoe de sector zich online verenigt, Rueben legde de focus op de ophef en onrust die is ontstaan en ik verbond de nieuwe ontwikkelingen aan het verhaal van Don Quichot. Daarnaast experimenteerden we met de mogelijkheden van het programma StarryAI, maar de conclusie was duidelijk: het zal nog wel even duren voordat illustratoren overbodig zijn.

Dat betekent niet dat er geen ruimte is voor AI binnen onze sector. Een voor de hand liggende toepassing is het gebruik van AI als gereedschap. Illustratoren kunnen de systemen beeld laten genereren dat dient als inspiratie- en referentiemateriaal. Daarnaast kunnen we onderzoeken op welke manier we geld kunnen verdienen aan dergelijke systemen. Bijvoorbeeld door, tegen betaling, illustraties aan te leveren die kunnen worden opgenomen in de database van de AI.

Hoe nu verder? De ontwikkelingen op het gebied van AI zijn niet tegen te houden, maar de toepassingen ervan zijn mogelijk beter te reguleren. Waar Pirmin, Rueben en ik het over eens zijn, is dat alle beeldmakers zichzelf momenteel een gezamenlijk doel kunnen stellen: het betuigen van de passieloze grijsheid van AI en het tentoonspreiden van origineel beeld dat de wereld kleurt.