Juridisch advies voor illustratoren #3

Empowered by BNO

De Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) is opgericht door en voor ontwerpers die werken in de meest uitlopende disciplines, waaronder ook illustratie. Als illustrator (en BNO-lid) kun je gebruik maken van BNO Advies, onze juridische en zakelijke helpdesk. Hierdoor ben je bijvoorbeeld minder tijd kwijt aan het opstellen van contracten en documenten. In deze reeks artikelen behandelen we vragen die vaak door illustratoren worden gesteld en kun je lezen wat wij adviseren in dergelijke situaties.

Wat kan ik doen wanneer iemand zonder mijn toestemming mijn illustratie gebruikt?

Jordi Vreeling (jurist BNO): “Het auteursrecht dat rust op een door jou gemaakte illustratie, geeft je het exclusieve recht deze illustratie openbaar te maken en te verveelvoudigen. Dit betekent dat iemand anders in beginsel jouw afbeelding niet zonder jouw toestemming mag gebruiken. Gebeurt dat wel, dan kan er sprake zijn van auteursrechtinbreuk. Stel dat iemand jouw illustratie gebruikt op zijn of haar website of jouw illustratie op een T-shirt drukt, dan kan je daar dus wat tegen doen. Daarbij is het niet per se nodig om naar de rechter te stappen.

In de eerste plaats is het belangrijk vast te stellen of sprake is van inbreuk op jouw auteursrechten. Dat is al snel het geval wanneer iemand één-op-één jouw illustratie gebruikt, maar kan ook het geval zijn wanneer iemand jouw illustratie bewerkt. In dat laatste geval gaat het om de vraag in hoeverre de totaalindrukken van beide illustraties overeenkomen. Wanneer dat zo is, dan is er ook sprake van auteursrechtinbreuk.

Naast het vaststellen of er sprake is van inbreuk, zal gekeken moeten worden of de inbreukmaker geen beroep kan doen op een uitzondering op het auteursrecht. De Auteurswet kent een gelimiteerd aantal uitzonderingen die het rechtvaardigen toch het werk van iemand anders te gebruiken. Te denken valt daarbij aan een parodie, gebruik louter in privékringen (een website of social media account valt daar niet onder) of een (beeld)citaat. Hoewel uitzonderingen bestaan op het auteursrecht, is de reikwijdte van deze uitzonderingen over het algemeen beperkt. In de praktijk kan dan ook snel sprake zijn van een ongeoorloofde inbreuk op auteursrechten.

Stel er is sprake van een inbreuk en er kan geen beroep worden gedaan op een uitzondering, dan heb je als rechthebbende verschillende juridische mogelijkheden om iets aan de inbreuk te doen. Zo kan je een verbod op verder gebruik vorderen, maar ook een schadevergoeding of rectificatie eisen. In sommige situaties is het zelfs mogelijk inbreuk makende goederen op te vorderen en te laten vernietigen. Voor de hoogte van een schadevergoeding zijn geen vaste bedragen vastgesteld. Belangrijke aanknopingspunten zijn in ieder geval de grootte van de inbreuk en het verlies dat je als illustrator lijdt gebaseerd op het bedrag wanneer je de illustratie in licentie had gegeven aan de inbreukmaker.

Hoe dwing je al deze juridische mogelijkheden af? Natuurlijk is naar de rechter stappen een mogelijkheid, maar veel zaken kunnen voor dat stadium al worden opgelost. Een van de mogelijkheden is de inbreukmaker zelf aanspreken, door het opstellen van een goede (sommatie) brief. In deze brief moet in ieder geval naar voren komen dat jij de auteursrechthebbende bent, je geconstateerd hebt dat iemand inbreuk maakt en wat je vordert.

Onlangs adviseerden we een lid wiens illustratie zonder toestemming werd gebruikt in een commercial van een groot bedrijf. We hielpen deze illustrator met het opstellen van een goede brief en adviseerden hem op de achtergrond over de onderhandelingen van de schadevergoeding. Uiteindelijk wist deze illustrator hier een aanzienlijk bedrag uit te slepen. Ook hielpen we op deze manier recentelijk een illustrator met het verbieden van de verkoop van inbreuk makende posters op een groot online platform in China.”

Heb je een vraag naar aanleiding van de bovenstaande casus? Neem dan contact op met de juristen van BNO via juridischadvies@bno.nl. Meer informatie over de BNO en het lidmaatschap vind je hier: https://www.bno.nl/join.