Juridisch advies voor illustratoren #4

Empowered by BNO

De Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) is opgericht door en voor ontwerpers die werken in de meest uiteenlopende disciplines, waaronder ook illustratie. Als illustrator (en BNO-lid) kun je gebruikmaken van BNO Advies, onze juridische en zakelijke helpdesk. Hierdoor ben je bijvoorbeeld minder tijd kwijt aan het opstellen van contracten en documenten. In deze reeks artikelen behandelen we vragen die vaak door illustratoren worden gesteld en kun je lezen wat wij adviseren in dergelijke situaties.

Geen bescherming van stijl onder het auteursrecht

Pascale Kos (jurist BNO): “De drempel voor bescherming door het auteursrecht is laag. Wanneer je een illustratie creëert die nieuw is en je daarbij creatieve keuzes maakt, biedt het auteursrecht bescherming. Er zijn echter uitzonderingen: ideeën, stijlen en technieken worden niet door het auteursrecht beschermd. Die uitzondering voor stijl is voor illustratoren van belang.

Veel ontwerpen worden dus door het auteursrecht beschermd. Je kan denken aan logo’s, meubels, interieurs, lettertypes, illustraties, animaties, website- en appdesigns, verpakkingen, noem maar op! Vereist is wel dat het ontwerp een oorspronkelijk (origineel) karakter heeft en niet ontleend is aan een eerder, door een ander gemaakt, ontwerp: het mag dus niet zijn nagemaakt.

Het ontwerp moet daarbij het resultaat zijn van jouw eigen creatieve, persoonlijke keuzes. Daarbij is het niet van belang of het om kunst gaat: zo lang er een mate van originaliteit en oorspronkelijkheid bestaat, is de juridische lat behaald. Het maakt voor het auteursrecht niet uit of je ontwerp een commerciële of een niet-commerciële toepassing heeft.

Hoewel een illustratie snel door het auteursrecht wordt beschermd, is het belangrijk te weten dat stijlen niet onder de bescherming van het auteursrecht vallen. Daarbij kan je denken aan bijvoorbeeld een specifieke tekenstijl. De gedachte hierachter is dat bescherming van stijl een ‘ontoelaatbare beperking van de vrijheid van creatie van de maker zou meebrengen’. Dit schreef de rechter die hierover moest oordelen. Het zou namelijk een rem voor culturele ontwikkelingen vormen.

Is daarmee de conclusie dat je nooit kunt optreden tegen iemand die zich heeft laten inspireren door jouw stijl? Andere illustratoren mogen zich inderdaad laten inspireren door jouw stijl, maar als een werk (of onderdeel van een werk) exact is nagemaakt dan is dat natuurlijk wel een inbreuk op jouw auteursrecht. Wat je daaraan kunt doen, lees je in onze vorige column.

Wij adviseren regelmatig illustratoren die te maken krijgen met een vermeende inbreuk op hun auteursrechten. Nadat we in een dergelijk geval hebben vastgesteld dat sprake is van een auteursrechtelijk beschermde illustratie, kijken we naar wat de ‘inbreukmaker’ heeft gedaan. Soms is geen sprake van een kopie, maar zijn alleen bepaalde stijlkenmerken van de illustrator overgenomen. Daar kan je dan niet tegen optreden. Waar de grens ligt, is niet altijd duidelijk. Denk je dat iemand te ver is gegaan en meer heeft overgenomen dan mag? Overleg met een jurist die je hierover kan adviseren.”

Heb je een vraag naar aanleiding van de bovenstaande uitleg over stijl en auteursrecht? Neem dan contact op met de juristen van BNO via juridischadvies@bno.nl. Meer informatie over de BNO en het lidmaatschap vind je hier: https://www.bno.nl/join.