Juridisch advies voor illustratoren #7

Empowered by BNO

De Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) is opgericht door en voor ontwerpers die werken in de meest uiteenlopende disciplines, waaronder ook illustratie. Als illustrator (en BNO-lid) kun je gebruikmaken van BNO Advies, onze juridische en zakelijke helpdesk. Dit helpt je bijvoorbeeld om tijd te besparen bij het opstellen van contracten en andere belangrijke documenten. In deze reeks artikelen behandelen we vragen die vaak door illustratoren worden gesteld en kun je lezen wat wij adviseren in dergelijke situaties.

Heb je als illustrator altijd recht op naamsvermelding bij jouw werk?

Pascale Kos (jurist BNO): “Regelmatig krijgen wij van ontwerpers vragen over naamsvermelding. Soms heeft een opdrachtgever nagelaten de naam van een ontwerper bij een aangeleverde illustratie te vermelden, of zijn andere afspraken hierover niet nagekomen. Maar wat is hierin eigenlijk je juridische positie?

Het auteursrecht bestaat uit twee delen: de exploitatie- of economische rechten aan de ene kant en de persoonlijkheidsrechten aan de andere kant. De persoonlijkheidsrechten beschermen jou als maker van het werk. Kort samengevat bestaan die persoonlijkheidsrechten uit de volgende rechten:

het recht op naamsvermelding;
het recht om je te verzetten tegen wijzigingen (mits redelijk);
het recht om je te verzetten tegen verminking of aantasting van het werk als dat je reputatie als illustrator kan schaden.

Persoonlijkheidsrechten kun je niet overdragen aan iemand anders (bijvoorbeeld je opdrachtgever), maar van de eerste twee hierboven genoemde rechten kun je wel afstand doen. Het derde recht, verzet tegen verminking of aantasting, hou je altijd als illustrator.

Als je jouw auteursrechten overdraagt, waarmee wordt bedoeld dat je de exploitatierechten overdraagt, wordt vaak ook afstand gedaan van de persoonlijkheidsrechten. Daarmee heeft de nieuwe eigenaar van de auteursrechten het recht om zelf te bepalen hoe het werk wordt gebruikt en mag hij wijzigingen in het werk aanbrengen. Daarbij hoeft jouw naam dan niet meer te worden vermeld, en dat wil je dan misschien ook helemaal niet meer.

Uitgangspunt is dus dat als je jouw auteursrechten niet overdraagt en ook geen afstand doet van je persoonlijkheidsrechten, je als illustrator het recht hebt op vermelding van jouw naam bij je illustraties, mits redelijk. Met dat laatste bedoelen we dat de context van een bepaalde opdracht soms met zich meebrengt dat naamsvermelding niet mogelijk of redelijk is. Zo kun je natuurlijk niet verwachten dat je naam wordt vermeld bij een door jou ontworpen logo. Wel kun je vragen dat je naam wordt genoemd in eventuele publiciteit, bijvoorbeeld een persbericht rondom dit nieuwe logo.

Tot slot: een overdracht, waarbij jouw persoonlijkheidsrechten als illustrator wel zullen worden gerespecteerd, is natuurlijk ook mogelijk, het is maar net wat je afspreekt. Bepaal je positie en bespreek dit altijd goed met je opdrachtgever en leg vervolgens de afspraken vast. Dit om vervelende discussies in een later stadium over naamsvermelding te voorkomen.”

Heb je een vraag naar aanleiding van de bovenstaande uitleg? Neem dan contact op met de juristen van de BNO via juridischadvies@bno.nl. Meer informatie over de BNO en het lidmaatschap vind je hier: https://www.bno.nl/join.