[Potloodcast] Potloodcast 22: Douwe Dijkstra
Potloodcast 22: Douwe Dijkstra
In deze aflevering van de potloodcast gaat Floortje Smit in gesprek met Douwe Dijkstra. Aan de hand van vijf bewegende beelden vertelt hij over zijn werkwijze, hoe hij zich heeft gevormd tot filmmaker, over spelen en de absurditeit van oorlog. In 2022 maakte hij de korte documentaire Buurman Abdi. In deze film reflecteert Abdiwahab Ali op zijn gewelddadige levensverhaal. De documentaire won verschillende prijzen, draaide op vele filmfestivals en was te zien op televisie.
1. Een invloedrijk beeld uit je jeugd
In de jaren negentig begon AVRO met het heruitzenden van de Britse serie Thunderbirds. Deze serie komt uit de jaren zestig en was toen ik het zag wellicht al gedateerd, maar ik keek het graag. Je kon echt zien hoe het gemaakt was en dat er gespeeld werd. Ik kan mij nog heel goed herinneren dat ik het op de basisschool met vriendjes had over wat we tof vonden op tv en dat ik dus zei dat ik best wel fan was van Thunderbirds. Toen werd ik keihard uitgelachen. De andere jongens vonden het slecht dat de draadjes te zien waren en dat het er zo nep uitzag. Die vonden het helemaal niks. Maar achteraf gezien was dat hetgeen wat mij juist zo aantrok.
Het lijkt best op wat ik later ben gaan doen: filmmaken waarbij je allerlei scènes kan opnemen door met speelgoed voor de camera te spelen. Als het niet uitmaakt dat je soms de touwtjes ziet, zoals bij Thunderbirds, dan kan alles. Ook heb ik veel jeugdherinneringen aan het nieuws: de krant, het journaal, wereldgebeurtenissen, oorlogen, rampen. Het kijken van het nieuws en het kijken naar Thunderbirds heeft in mijn hoofd een gekke overlap. Als kind smolt het allemaal een beetje samen tot een brei en ik denk dat dit ook past bij wat ik later in mijn werk ben gaan verbeelden.
2. Een invloedrijk beeld voor je kunstenaarscarrière
Met Jan Svankmajer en Roman Signer kwam ik in aanraking op de kunstacademie. Van 2000 tot 2005 studeerde ik illustratie aan de kunstacademie in Kampen. Zoiets als Jan Svankmajer had ik nog nooit gezien. Hij maakt stop motion films met bestaande objecten, spullen en mensen. Dit heet pixilation. Zijn werk heeft een hele volwassen en een beetje duistere beeldtaal. Ik denk dat de combinatie van grimmig en humor mij het meest aansprak in het werk van Svankmajer. Zo kijk ik vaak ook naar de wereld. Hoe dingen hilarisch en tragisch tegelijkertijd kunnen zijn.
En Signer is een kunstenaar die performances en installaties maakt. Hij is iemand die ogenschijnlijk nutteloze experimenten uitvoert en dit bloedserieus neemt. Hij maakt bijvoorbeeld vuurpijlen vast aan meubels en steekt die aan. Het zijn speelse interventies die vaak een relatie aangaan met de omgeving waarin hij ze toont, en ik vind het heel mooi hoe hij over zijn kunstenaarschap praat. Ook over hoe zijn omgeving soms niet begrijpt wat hij doet.
Soms moeten mensen ook lachen om hoe mijn werkdag er uit ziet. Dan heb ik bijvoorbeeld met een bladblazer en een speelgoedautootje zitten klooien voor een video. Ik doe ook zelf graag een paar stappen achteruit om te kijken naar mijn eigen werkproces. Dat beeld van iemand die met een bladblazer en een klein autootje in de weer is, dat is mogelijk een nog sprekender beeld dan de opname die ik daar probeer te maken. In het gebruiken van die making-of als opzichzelfstaand beeld zie ik een raakvlak met performance kunst.
3. Een werk van eigen hand dat je eerste schreden op het pad van kunstenaar verbeeldt
In mijn afstudeerwerk The Washing Machine zit een man vanuit zijn luie stoel voor een tv te zappen. Iedere keer als hij zapt, dan verandert de omgeving waarin hij zit mee. Door van reclamespotje naar dramaserie naar nieuwsbericht te gaan, ontstaat er een soort hele gekke mixtape van werkelijkheden. De film gaat eigenlijk over hoe media werken.
In mijn werk, en ook in The Washing Machine, komen vaak oorlogsbeelden voor. Hierbij gaat het mij niet zozeer over specifieke oorlogen, maar over de manier waarop je het meekrijgt via media. Dat je hier in Nederland rustig je ding kan doen en dat aan de andere kant van de wereld de wereld in brand staat. In mijn werk verheerlijk ik oorlog niet, maar hou ik mij bezig met de bijzondere wijze waarop we ons via de media tot oorlog verhouden.
Als ik nu terugkijk op het werk dan sta ik nog steeds achter het verhaal dat ik met The Washing Machine vertel, met de beeldtaal heb ik veel minder. Je kan denk ik duidelijk zien dat dat mijn liefde meer lag bij het vertellen van het verhaal dan bij het aandachtig uitwerken van de personages.
4. Een autonoom beeld van eigen hand
Mijn film Démontable (vind hier de film op Vimeo) zie ik als een keerpunt in mijn werk. Na de academie wilde ik aanvankelijke graag de toegepaste kant op en in opdracht werken. Démontable maakte ik acht jaar na de academie voor een solo tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Zwolle. Het was voor het eerst in acht jaar dat ik weer autonoom werk maakte. Tijdens het maken van Démontable was de Arabische Lente bezig. En weer hield de manier waarop geweld via de media tot me kwam mij bezig.
Inmiddels had ik ook door dat ik niet echt een animator ben die karakters wil ontwerpen, maar dat een mix van live action en special effects mij beter past. Hierbij gebruik ik mijzelf, greenscreens, kostuums en objecten die er al zijn. Ik verzamel objecten die archetypische beelden uit mijn thematiek vertegenwoordigen en ga er vervolgens mee spelen. Zo ben ik een oorlog op mijn keukentafel gaan maken. Ik vond een beeldtaal en combinatie van technieken die ik ook heb doorgezet bij het maken van Buurman Abdi (vind hier op Vimeo) In Démontable gebruik ik helikopters die net als bij Thunderbirds aan draadjes hangen. De wieken zijn bijvoorbeeld wel in de computer geanimeerd.
5. Een toegepast beeld van eigen hand
Twee opdrachten die ik heel leuk vond om te maken zijn de trailer voor Go Short film festival uit 2017 en de trailer voor de Illustratie Biënnale uit 2020. Deze twee trailers sluiten ook goed aan op de thema’s en het werk dat we eerder hebben besproken. In de trailer voor de Illustratie Biënnale wordt er gezapt van kanaal naar kanaal op een tv. Met stifttekeningen op het glas van de TV lever ik hier commentaar op. De trailer voor Go Short speelt ook in op een korte aandachtsspanne en gaat heel snel over van het een in het ander. Bij deze trailer maakte ik een video van mijn werkproces die onverwacht viral ging op Instagram. Juist in de behind-the-scenes beelden zagen kijkers een verbeelding van de maakbare waanzin van media. de behind-the-scenes beelden
Website Douwe Dijkstra
Het werk van Douwe is binnenkort te zien in de expositie Home, a Sense of Belonging. Deze expositie over illustratie en animatie is van 12 april tot 26 mei te zien in nieuwe expositie van de Illustratie Ambassade in het Meterhuis op Westergas in Amsterdam.