[Potloodcast] Potloodcast 27: Gioia Smid

Potloodcast 27: Gioia Smid

In deze aflevering gaat Floortje Smit in gesprek met Gioia Smid. Gioia is iemand die zich hard maakt voor de kunst van illustratie. Ze raakte in 1983 bevriend met illustrator Fiep Westendorp en richtte de Fiep Westendorp Foundation op. Deze stichting beheert onder meer het werk van Fiep Westendorp, heeft de aanstelling van een Bijzonder Hoogleraar Illustratie aan de UvA mogelijk gemaakt en initieerde onder andere de oprichting van de Illustratie Ambassade. Een gesprek over de veelzijdigheid van Fiep Westendorp, over de tekeningen De ijsmuts van Prins Karel, Pim en Pom en de gedeelde liefde voor vogeltjes.

1. Een impactvolle afbeelding uit je jeugd

In 1983 kwam ik bij Fiep Westendorp thuis om daar illustraties uit te zoeken voor een tentoonstelling die ik aan het maken was bij het Theater Instituut over Annie M.G. Schmidt. Toen ik deze tentoonstelling maakte, was er een leuke vulling nodig voor een stukje raam in die tentoonstellingsruimte. Ineens herinnerde ik me weer mijn oude gordijnen. Als kind had ik namelijk rode Jip en Janneke gordijnen in mijn kamer hangen en mijn moeder had deze bewaard. De plaatjes op die gordijnen hebben een onuitwisbare indruk op mij gemaakt als kind. Ik zie ze als een dierbare jeugdherinnering. Het is iets dat zich als kind in je hoofd vestigt en waar je een prettig gevoel bij krijgt

2. Een afbeelding die je op het goede spoor bracht

Toen Fiep later ziek werd en ik bij haar thuis kwam, ontdekte ik dat al haar tekeningen nog in haar huis lagen. Onder het bed, in kastjes, in de badkamer: het hele huis was stampvol met tekeningen. Haar tekeningen waren haar kinderen en ze nam zichzelf als illustrator buitengewoon serieus. Ze begreep hierbij dat het belangrijk is om je oeuvre bij elkaar te houden. Ik heb toen het ordenen van dit oeuvre op mij genomen. Ik zat helemaal niet in die kinderboeken of illustratiewereld, dus dit was voor mij een heel onontgonnen terrein. Door de beelden van Fiep ben ik illustratie als kunst gaan zien. Dit gebeurde bij het zien van haar tekeningen van De ijsmuts van Prins Karel. Toen ik dit zag, dacht ik kijk, dit is nou echt iets heel bijzonders. Hier hebben we te maken met kunst en dan ook maar meteen met een grote K. Er ging echt een wereld voor me open. Hetzelfde had ik bij haar tekening van een stad met een jongetje op een kerktoren. Als Fiep er niet was geweest, was ik met heel andere dingen verder gegaan. Ik vind het heel bijzonder dat ze me haar werk zo toevertrouwde en ik zie het als mijn missie om te laten zien hoe bijzonder zij was.

3. Een afbeelding die je meedraagt voor troost

Om mijn nek draag ik een vogeltje dat ik ooit van m’n man heb gekregen. Dit was heel lang geleden, toen ik Fiep nog helemaal niet kende. Fiep was dol op vogeltjes tekenen en ze heeft er dan ook ontzettend veel getekend. Toen we de animatieserie van Pim en Pom gingen maken, heeft een vogeltje een grote rol gekregen. Later toen er een prijsuitreiking was waar Pim en Pom in meededen, was ik op zoek naar een sieraad om te dragen. Ik vond het vogeltje van mijn man toen terug en alles viel voor mij op zijn plek. Het vogeltje hangt sindsdien aldoor om mijn nek. Ik heb ook van Fiep een A5 tekening met daarop een vogeltje dat zo groot is als een nageltje gekregen. Op de achterkant staat ‘voor Gioia’. Het vogeltje is voor mij een dierbaar symbool geworden.

4. Een afbeelding die je aan het denken heeft gezet

De veelzijdigheid van Fiep heeft mij aan het denken gezet. Het is zo knap dat je bij al haar werk meteen herkent dat het een Fiep Westendorp is. Ze heeft een hele rake manier van lijnen zetten en er zit altijd een enorme humor in. Ze weet de essentie van figuurtjes op een hele leuke manier te treffen en dat blijft boeien. Hierbij weet ze heel goed wat ze weg moet laten en wat ze over moet houden om het beeld krachtig neer te zetten. Het meisje op de fiets is vertederend en een ontzettend iconisch beeld. En de oude visser uit Pluk van de Petteflet is juist een heel treurig beeld. Fiep vond troost in haar tekeningen en heeft hier iets van haarzelf laten zien. En de tekening van Jip en Janneke en de Golf is ook prachtig. Het laat zien hoe ongelooflijk goed ze was met kleur. Van elke tekening die ik van haar zie, geniet ik.

5. Een afbeelding die voor jou relevant is

‘Voor de vrouw, maar niet voor haar alleen…’, was de vrouwenpagina van Het Parool met illustraties van Fiep Westendorp. Op deze pagina werden maatschappelijke onderwerpen aan de kaak gesteld en werd er opgekomen voor vrouwen. Fiep kon dit ontzettend leuk verbeelden. Er is bijvoorbeeld een illustratie van een vrouw met een kinderwagen op een hobbelweg en ze draagt hoge hakken. En een van een vrouw achter een typemachine die met haar ene hand aan het typen is en met de andere hand roert in een pan die op het gasfornuis staat. Dit zijn beelden waar je je eigen verhaal aan kan ophangen. Met verwondering en een grappige blik raakt Fiep feministische onderwerpen die nu nog relevant zijn.