[Potloodcast] Potloodcast 29: Johan Kleinjan

Potloodcast 29: Johan Kleinjan

In deze Potloodcast gaat Botte Jellema in gesprek met Johan Kleinjan. Wat hebben katten, Formule 1, de deelnemers van Temptation Island en de verdachten in het programma Opsporing Verzocht met elkaar gemeen? Ze figureren allemaal in het kleurrijke werk van Johan Kleinjan. Kleinjan haalt zijn inspiratie uit de werkelijkheid maar creëert een kleurrijke wereld waarin doodgewone dingen – dieren, gezichten, gebouwen, voertuigen – worden opgepimpt. Door felle kleuren, of net even andere vormen. Deze opname van de Potloodcast vond plaats op 15 maart 2025 tijdens het Rotterdam Illustration Festival.

1. Een invloedrijk beeld uit je jeugd

Het eerste beeld dat ik heb meegenomen is een kindertekening. Ik weet niet meer hoe oud ik was toen ik deze tekening maakte. Wat ik wel weet is dat ik deze tekening op de lagere school gemaakt heb toen iedereen legerdingen aan het tekenen was. 

Dit kun je ook terugzien in de moord en doodslag die aanwezig zijn in deze afbeelding. Op de achterkant van deze tekening kun je het verhaal lezen dat ik destijds bij de tekening bedacht had. Samengevat was het een verhaal over twee jongens die door twee aardige oude mannen ontvoerd worden, en een jaar lang vastgehouden worden in een hutje op de hei. Wat blijkt: de grootvaders hebben uit ergernis dat de kleinkinderen nooit langskwamen zo hun visites geregeld.

 Ik heb het idee dat toen ik opgroeide, eind jaren ‘70 en in de jaren ‘80 overal een soort aardige kinderlokkers waren. Zo kreeg ik bijvoorbeeld een singletje van mijn zus dat bij het wasmiddel had gezeten waar ook een verhaal over een kinderdief op stond. Een ander voorbeeld is dat in het programma Ronflonflon, een programma van Wim T. Schippers, Jaap Knasterhuis ook een soort ongevaarlijke kinderlokker speelde. Ik denk dat dit mij heel erg beïnvloed heeft en dat ik daar zelf dingen mee ben gaan doen omdat ik niet per se heel veel oorlogsgeweld wilde tekenen. Deze tekening is ook een voorbeeld van hoe onderwerpen al vanaf dat ik heel jong ben ‘verkrissisen’ in mijn werk. Krisis is een positief ding in mijn werk, en het komt veel terug in mijn werk. 

Ik zie deze tekening dan ook als een soort prototype van mijn latere serie Opsporing Verzocht tekeningen.

2. Invloedrijk beeld voor je kunstenaarscarrière 

Tijdens mijn jeugd las ik graag tijdschriften over auto’s waaronder het Amerikaanse blad Chroom & Vlammen en het Duitse blad Sport Auto. Op het linkerbeeld kun je een voorblad zien van Chroom & Vlammen. Ik vond de extreme look van de Amerikaanse auto’s fascinerend, en het idee dat auto’s omgebouwd kunnen worden. Een rubriek die mij erg is bijgebleven was de rubriek Airbrush. Eén keer opperde deze rubriek bijvoorbeeld ook dat truckers murals verdienden. Ik hield altijd al heel erg van techniek en ik was ook enorm ruimtevaart fanaat. Op het rechterbeeld kun je een werk zien van Kamagurka, ik ben ook erg door hem geïnspireerd. Kamagurka was een absurdist, en dat sprak mij ook wel aan. Hij maakte ook veel tekeningen waarin ook iets van een crisis vaak aanwezig was, en dat heeft mij ook erg beïnvloed. 

Ik heb vroeger bijvoorbeeld ook meegedaan aan een wedstrijd waarvoor je een ruimtevaart tekening moest insturen. Ik was toen één van de winnaars en ik kreeg als prijs een brief van mijn grote wetenschapsheld Chriet Titulaer. Hierdoor werd ik nog enthousiaster over alles dat met techniek en motors te maken had. Hieruit is mijn wens ontstaan om zelf auto’s te gaan ontwerpen, maar ik was niet zo goed in wiskunde. Ik was wel goed in kunst en in tekenen. 

Vanwege mijn belangstelling voor techniek heb ik ook de MTS gedaan, maar dit viel mij erg tegen. Ik wilde eigenlijk zo snel mogelijk weg. Tijdens mijn tijd aan de MTS had ik de gewoonte om van al mijn klasgenoten een portret te maken. Een klasgenoot van mij had een zeefdrukmachine en hij opperde dat het misschien leuk was om mijn portretten af te drukken op T-shirts. Ik tekende toen eigenlijk helemaal niet echt, alleen in de kanttekening van mijn schrift. Uiteindelijk hebben deze T-shirts ervoor gezorgd dat ik ben toegelaten op de Willem de Kooning Academie. Toen ik hier was aangenomen wilde ik grafische vormgeving volgen, maar dat lukte niet zo goed. Uiteindelijk ben ik op aanraden van iemand anders Illustratie gaan doen, en zo ben ik toch een beetje auto’s blijven ontwerpen. Op de academie werd ik heel fanatiek, maar ik wist eigenlijk nog steeds niet zo goed wat ik wilde. 

3. Een werk van eigen hand dat je eerste schreden op het pad van kunstenaar verbeeldt 

Ik heb altijd al een grote fascinatie voor Japan gehad. Misschien kwam dit door mijn fascinatie met Chriet Titulaer omdat hij ook het idee gaf dat alle wonderlijke dingen uit Japan kwamen. Ik had ook een grote liefde voor Japanse muziek. Tijdens mijn studie wilde ik ook graag naar Japan toe. Tijdens het 3^e jaar van de Willem de Kooning Academie kregen studenten de mogelijkheid om op uitwisseling te gaan. Ik wilde toen graag naar Japan, een lerares aan de academie heeft mij hier toen erg mee geholpen.  Ik ging op uitwisseling naar de Tokyo Zokei University en volgde daar de richting Grafisch Ontwerp. Een grote uitdaging was destijds dat ik geen woord Japans sprak, en dat de docenten geen Engels spraken. Dit betekende dat alle lessen in het Japans waren. De docent van dit vak had een vriend die af en toe langskwam om voor mij te tolken. Omdat ik niet mee kon doen met de reguliere lessen bedacht de docent een andere opdracht voor mij. Ik moest iedere dag een tekening maken. Ik heb toen heel veel tekeningen in zwart, wit en rood gemaakt. Ik tekende bijvoorbeeld veel mensen op straat en natuurlijk ook auto’s!  Ik schreef ook veel in dit boekje, het is een soort dagboek. 

Het beeld dat ik voor deze vraag gekozen heb is een fragment uit het tekenboekje dat ik toen gemaakt heb. 

Op dit beeld zie je een dubbele pagina uit mijn tekenboekje. Het is een deel dagboektekst, met super microscopische letters, en op de rechterpagina zie je een tekening van iemand die in slaap is gevallen in de metro. Op de terugweg van de academie naar mijn huis had ik veel tijd om mensen te tekenen, vooral slapende mensen. Op de linker pagina zie je mensen van de academie waar ik veel mee rond hing. Ik voelde mij erg vrij tijdens deze tijd, zo luisterde ik ook met vrienden veel naar muziek in een park in de buurt. In dit park maakte ik ook veel foto’s. Ik liet deze foto’s afdrukken bij een winkeltje in de buurt, en ik verwerkte de contactafdrukken in mijn tekenboekje. 

Een andere reden waarom ik mij tijdens deze periode erg vrij voelde was omdat ik mij niet aan illustratie opdrachten van de academie hoefde te houden. De academie was erg enthousiast over mijn tekenboekje en ze hebben het uiteindelijk ook gepubliceerd. Dit heeft mij destijds erg geholpen met het vinden van opdrachten, fondsen en tentoonstellingen.  Door het succes van mijn Japan tekeningen ben ik ook vrij lang in zwart en wit blijven werken.

4. Een autonoom beeld van eigen hand

Na mijn tijd aan de academie ben ik op zoek gegaan naar gastateliers. Uiteindelijk is dit gelukt, en kwam ik terecht op Kronstadt. Dat is een havenstad op het Russische militaire eiland Kotlin. Ik tekende in Japan al veel gebouwen, en in Kronstadt heb ik ook allerlei Sovjet-gebouwen getekend. De gebouwen die ik hier tekende kregen meer kleur. Misschien is kleur niet het eerste dat in je opkomt wanneer je aan Sovjet-gebouwen denkt, maar ik zie ook altijd kleur in dingen waar bijna geen kleur in zit. 

Het beeld dat ik voor deze vraag heb uitgekozen is geïnspireerd door mijn verblijf in een ander gastatelier in Bejing. Het Mondriaanfonds maakte mijn verblijf daar mogelijk. Aansluitend heb ik nog een maand in Tsjoengking gewerkt. Dit is echt een bizarre stad, door het hele hoge inwonersaantal maar ook door het bergachtige landschap. Door dit landschap heeft de stad veel unieke gebouwen en bruggen. Ik ging ’s avonds (overdag was het te heet om buiten te zijn) regelmatig naar een park dat onder een enorme fly-over aan de rivier de Yangtze lag. De planten die je in deze afbeelding kan zien zijn geïnspireerd door mijn tijd na Rusland in Tapei. Hier hadden mensen veel planten in potten op straat staan, en toen ben ik dit ook veel gaan tekenen. Ik abstraheer alles een beetje, ik maak ook vaak flitsen en lichtbundels (de crisis) in mijn illustratie tekeningen.

5. Een toegepast beeld van eigen hand

Voor de VPRO maakte ik een cover naar aanleiding van een artikel over DogTV. DogTV is een soort Netflix voor honden. Sommige programma’s zijn ook gemaakt in het kleurenspectrum dat honden kunnen zien. Voor het beeld dat te zien is op de televisie in deze afbeelding heb ik ook kleuren gekozen die honden kunnen zien, zoals lila, turquoise groen en geel. Ik heb alles met potlood getekend. Deze afbeelding is een voorbeeld van een nieuwe ontwikkeling in mijn werk. Zo’n 10 jaar geleden begon ik namelijk te experimenteren met andere materialen dan een technische Rotring pen waar ik vooral zwart-wittekeningen mee maakte. Zo experimenteerde ik bijvoorbeeld met (olie)pastel en kleurpotlood. Het leuke was dat opdrachtgevers dit werk opmerkten en mij vroegen om ook in opdracht kleurpotlood- of pasteltekeningen te maken. 

Tekening van Johan Kleinjan in het Potloodcast schetsboek

Bij deze ook nog een paar beelden van het live opname tijdens het Rotterdam Illustration Festival! Bij Roodkapje, Rotterdam