Recap Illustratie Biënnale 2023
Recap Illustratie Biënnale 2023
22 juni 2023 door Noa Zuidervaart
Op zaterdag 10 juni kwamen illustratoren, art directors, kunstliefhebbers en andere geïnteresseerden samen in Theater De Schuur in Haarlem voor de zevende editie van de Illustratie Biënnale. Tijdens het zaalprogramma deelden diverse illustratoren hun werkwijzen, interesses en inspiraties met het enthousiaste publiek. Elke presentatie was verrassend en belichtte een uniek perspectief op het vakgebied.
Na welkom van Marlies Visser en het openingswoord Ruud Douma, die inging op de beeldtaal van zijn alter ego Dolly Bellefleur, begaven de bezoekers zich naar de grote theaterzaal. Terwijl de lichten in de zaal dimden, verscheen Floortje Smit als eerste op het podium. Floortje, journalist, historicus en de nieuwe host van de Potloodcast, presenteerde deze editie van de Illustratie Biënnale. Na haar korte introductie was het tijd voor de eerste spreker.
Vincent de Boer beet het spits af. Zijn werk bestaat uit kalligrafische voorstellingen, experimenten met typografie en performances over het alfabet. Zijn voorkeur voor letters staat vast, maar de uiteindelijke vorm van zijn werk niet: “Voor mij is de handeling van het schilderen, tekenen en schrijven net zo belangrijk als de afdruk die het achterlaat. Daarom deel ik doorgaans niet alleen het eindresultaat, maar ook het proces dat eraan voorafgaat.” Vincent toonde het publiek hoe experimenteren, uitproberen en oefenen ervoor zorgt dat je voortdurend tot nieuwe ontdekkingen komt binnen je eigen praktijk.
En dat het uitproberen van onbekende dingen leidt tot nieuwe ontdekkingen, bewees ook Ytje tijdens haar presentatie. Zij vertelde hoe ze in 2017 voor het eerst kennis maakte met de fascinerende wereld van Virtual Reality: “VR heeft mijn werkwijze en visie op de mogelijkheden van tekenen compleet veranderd.” Ytje ondersteunde haar verhaal met levendige, digitale illustraties van buitenaardse wezens die van alle hoeken bekeken kunnen worden. “Inmiddels deel ik mijn kennis over deze technologie ook via workshops met middelbare scholieren, kunstenaars en bedrijven. Het is geweldig om te zien dat iedereen iets kan ontdekken in deze digitale, driedimensionale dimensie.”
Terwijl Ytje de virtuele ruimte verkent, staat de volgende spreker, Bas Kosters, met beide benen op de grond. Hij confronteerde het publiek juist met een dilemma van het digitale tijdperk: eenzaamheid. Tijdens een werkperiode in Japan ging Bas dieper in op dit thema: “Tijdens mijn proces ontdekte ik dat eenzaamheid een wezenlijk onderdeel van mijn identiteit is. Door te tekenen heb ik geleerd om dat stukje van mezelf te omarmen.” Het resultaat van zijn onderzoek is een serie schilderingen waarin expressieve wezens in elkaar overvloeien, met elkaar dansen, worstelen en elkaar uitdagen, om vervolgens weer met elkaar te verenigen. De tekeningen laten zien dat in contact staan met anderen én met jezelf een voortdurend proces is.
Na Bas was het de beurt aan Hedy Tjin. Tijdens haar presentatie behandelde ze in vogelvlucht een aantal hoogtepunten uit haar carrière. Ze besprak diverse projecten, variërend van redactionele illustraties tot autonoom werk, en van kinderboeken tot immense wandtapijten. Hedy beperkt zich niet tot één medium, maar verkent de mogelijkheden van verschillende vormen waarin illustratie tot uiting kan komen, zonder ooit haar eigenzinnige en kleurrijke handschrift te verliezen. Ze legde uit: “Het vertalen van mijn autonome werk naar toegepaste illustraties is een organisch proces. Zo begon ik met het gebruik van viltstiften in mijn vrije tijd, en nu vormt het de basis van mijn werkwijze.”
Waar Hedy zich richt op diverse media, legt Geertje Aalders zich volledig toe op één specifieke werkwijze. Aan het begin van haar presentatie toverde Geertje een betoverende en minutieus uitgesneden illustratie tevoorschijn, waardoor de zaal spontaan stilviel. Ze vertelt: “Ik kan volledig opgaan in details. Met het maken van een vlinder ben ik gemakkelijk twee weken bezig.” Het is met name de insectenwereld die Geertje intrigeert. Voor haar boek ‘Heel Keverburg Kookt’ met Bibi Dumon Tak, creëerde ze een heel scala aan papieren kriebeldiertjes: van krioelende kevers tot slijmerige larven en van opgewekte doodgravers tot een kannibale bidsprinkhaan.
Het optreden van Steef de Jong dat daarna volgde, is eigenlijk niet in woorden te vatten. Met kostuums van karton voerde hij een spectaculaire operette op waarin klokken werden geluid, paarden werden getemd en Queen, Frank Sinatra en The Sound of Music werden samengebracht tot een meeslepende medley. De humoristische performance werd na iedere act beloond met een daverend applaus. Na afloop legde Steef uit: “Ik was begonnen met het samenstellen van een presentatie voor vandaag, maar al snel besefte ik dat er eigenlijk niets uit te leggen valt. Om mijn werk te kunnen begrijpen, moet je het zelf ervaren.”
Na het luchtige intermezzo volgde de indrukwekkende presentatie van Sue Coe, een Britse illustrator die in Amerika woont. In haar grimmige en sombere taferelen verbeeldt ze de uitdagingen van onze tijd. Tijdens haar presentatie behandelde ze de politieke situatie in Amerika, de coronapandemie en de manier waarop we met andere dieren omgaan en toonde illustraties van haar eigen hand die bloederige koeienstallen, Trump-aanhangers met lelijke grijnzen en verwoeste bosgebieden afbeeldden. Hoewel de boodschap je neerslachtig kon stemmen, wist Sue op betoverende wijze over haar werk te vertellen. Ze sloot haar presentatie af met een uitspraak die door veel bezoekers werd toegejuicht: “Ik heb me nooit laten leiden door de populariteit van mijn werk. Het gaat mij om de boodschap van mijn werk waarmee ik de overlevingskansen van de planten en dieren op deze planeet probeer te vergroten.”
Waar Sue Coe vertelde dat ze zich laat ingeven door de actualiteit, toonde Brian Elstak dat de basis van zijn werk ligt in zijn jeugd. Zijn presentatie startte met een uitgebreide compilatie van clips van oude tekenseries, hiphop videoclips en actiefilms uit de jaren negentig: “Al deze bronnen hebben mij geïnspireerd om uiteindelijk werkzaam te worden als kunstenaar.” Maar dat pad was niet vanzelfsprekend, daarvoor volgde Brian eerst een opleiding HBO communicatie, was onderdeel van verschillende collectieven en werkzaam voor theaterproducties als communicatie medewerker. Zijn motto luidt: “De mensen zonder stem een stem geven. Hen een platform bieden zoals ik dat via stripboeken, animaties en films heb geleerd.”
Na alle inspirerende verhalen was het programma ten einde gekomen, maar de impact van de zevende editie van de Illustratie Biënnale blijft nog lang nagalmen. Het evenement was een onbetwistbaar succes en bevestigde opnieuw dat illustratie als een buitengewoon veelzijdige kunstvorm voortdurend evolueert en vernieuwt. Het bracht professionals en liefhebbers van illustratiekunst samen en bood hen een betekenisvol platform om hun visie op het vakgebied te delen en uit te wisselen. De collectieve boodschap die uit alle presentaties sprak, was duidelijk: illustratie is springlevend, relevanter dan ooit en speelt een essentiële rol in het vormgeven van onze (visuele) cultuur.